پیوند استخوان برای ایمپلنت چیست و چه زمانی لازم می‌شود؟

پیوند استخوان برای ایمپلنت دندان به‌ عنوان پیش‌نیاز موفقیت این درمان انجام می‌شود، وجود استخوان فک سالم و کافی برای کاشت پایه‌ ایمپلنت است و در بسیاری از موارد تحلیل رفتن استخوان فک یا صدمات ناشی از بیماری‌ها و جراحی‌های پیشین، مانع انجام ایمپلنت می‌شود که در چنین شرایطی پیوند استخوان برای انجام ایمپلنت به‌عنوان یک راه‌حل اصولی و تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما چه عواملی باعث می‌شوند فرد به پیوند استخوان نیاز پیدا کند؟ در این مقاله قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم.

علت نیاز به پیوند استخوان برای ایمپلنت

برای کاشت موفقیت‌آمیز ایمپلنت دندان، وجود استخوانی با تراکم و حجم کافی در ناحیه‌ی مورد نظر ضروری است و پایه‌ ایمپلنت همچون ریشه‌ دندان عمل می‌کند و برای حفظ ثبات و عملکرد بلندمدت خود، باید درون استخوان فک به‌خوبی جای بگیرد، زمانی که استخوان فک دچار تحلیل یا آسیب شده باشد، امکان کاشت مستقیم ایمپلنت وجود نخواهد داشت و در این‌گونه موارد، پیوند استخوان برای ایمپلنت دندان به‌عنوان یک مرحله‌ی مکمل و ضروری انجام می‌شود.

تحلیل استخوان پس از کشیدن دندان

پس از خارج کردن دندان طبیعی، در صورتی که اقدام مناسبی برای جایگزینی آن انجام نشود، بدن به‌ تدریج شروع به جذب بافت استخوانی ناحیه بی‌دندان می‌کند و این فرآیند تحلیل استخوان، کاملا طبیعی است و در ماه‌های ابتدایی پس از کشیدن دندان اتفاق می‌افتد، کاهش حجم استخوان در این مرحله به‌ قدری سریع و قابل‌توجه است که اگر درمانی به‌موقع صورت نگیرد، فرد دیگر شرایط لازم برای کاشت ایمپلنت را نخواهد داشت.

بیماری‌های پریودنتال یا لثه‌ای

بیماری‌های التهابی لثه که به‌ دلیل تجمع پلاک و عدم رعایت بهداشت دهان ایجاد می‌شوند، در صورت پیشرفت می‌توانند به بافت‌های نگهدارنده دندان، از جمله استخوان فک، آسیب وارد کنند و در مراحل پیشرفته‌تر، این بیماری‌ها موجب از بین رفتن استخوان اطراف دندان‌ها شده و حتی منجر به لق شدن و افتادن دندان می‌شوند که در چنین شرایطی پیش از انجام ایمپلنت باید استخوان آسیب‌ دیده بازسازی شود تا پایه‌ی ایمپلنت در بستری پایدار قرار گیرد.

ضربات شدید

وارد شدن ضربه‌های شدید به ناحیه فک و دهان منجر به شکستن یا از بین رفتن بخشی از استخوان فک می٬شوند و در برخی موارد نیز شکستگی استخوان با گذشت زمان به‌ درستی جوش نمی‌خورد و باعث ناهنجاری در ساختار فک می‌شود، در چنین موقعیت‌هایی، پیوند استخوان کمک می‌کند تا ناحیه آسیب‌ دیده ترمیم شده و به استحکام قبلی خود بازگردد.

نقایص مادرزادی یا جراحی‌های پیشین

برخی از افراد به‌طور ژنتیکی دارای فک با تراکم استخوان پایین هستند یا به دلیل بیماری‌های خاص در دوران رشد، استخوان فک آن‌ها به اندازه‌ی کافی شکل نگرفته است و همچنین ممکن است در نتیجه جراحی‌های درمانی قبلی در ناحیه فک، مانند خارج کردن تومورها یا کیست‌ها، بخشی از استخوان از بین برود.

پیوند استخوان برای ایمپلنت برای چه افرادی مناسب است؟

تشخیص نیاز به پیوند استخوان بر عهده دندانپزشک متخصص ایمپلنت است و معمولا پس از بررسی عکس‌برداری‌های دقیق مانند سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود، در ادامه به گروه‌هایی از افراد اشاره می‌شود که کاندیدای مناسب برای انجام این درمان هستند:

افرادی که مدت طولانی بدون دندان مانده‌اند.

زمانی که جای خالی دندان برای مدت طولانی بدون جایگزین باقی می‌ماند، استخوان فک در آن ناحیه دچار تحلیل می‌شود و این تحلیل به‌ مرور زمان شدت می‌گیرد و ممکن است تا حدی برسد که دیگر امکان کاشت ایمپلنت بدون پیوند استخوان وجود نداشته باشد، افرادی که سال‌ها از کشیدن دندان آن‌ها گذشته و تاکنون هیچ درمان جایگزینی انجام نداده‌اند، به پیوند استخوان نیاز دارند تا شرایط لازم برای ایمپلنت فراهم شود.

افراد مبتلا به بیماری‌های لثه‌ای پیشرفته

بیماری‌های لثه‌ای شدید به از بین رفتن بافت‌های نگهدارنده دندان، از جمله استخوان فک منجر می‌شوند و این بیماران معمولا با کاهش چشمگیر تراکم استخوان مواجه‌اند که در صورت عدم درمان، کاشت ایمپلنت را غیرممکن می‌سازد، بنابراین این افراد ابتدا باید تحت درمان‌های لثه‌ای قرار بگیرند و سپس با انجام پیوند استخوان، ساختار فک بازسازی شود و پس از این مراحل، امکان انجام ایمپلنت برای آن‌ها فراهم می‌گردد.

افرادی با ساختار فک ضعیف

برخی افراد به‌ صورت طبیعی و مادرزادی دارای استخوان فک با تراکم کم هستند یا به دلیل اختلالات رشدی، فک آن‌ها به‌ طور کامل شکل نگرفته است و همچنین ناهنجاری‌های ژنتیکی یا اختلال در هورمون‌های رشد می‌تواند مانع تکامل کامل استخوان فک شود، این گروه از افراد نیز برای برخورداری از ایمپلنت، نیازمند پیوند استخوان هستند تا بتوانند از نتایج درمانی مطلوب و پایدار بهره‌مند شوند.

انواع پیوند استخوان در ایمپلنت دندان کدامند؟

پیوند استخوان برای ایمپلنت دندانی به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که انتخاب نوع آن بر اساس وضعیت استخوان فک، هدف درمان، شرایط عمومی بیمار و نظر متخصص صورت می‌گیرد و هر کدام از این روش‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند و ممکن است بسته به شرایط، با یکدیگر ترکیب شوند، در ادامه با مهم‌ترین انواع پیوند استخوان مورد استفاده در درمان‌های ایمپلنت آشنا می‌شویم:

اتوگرافت‌ها

در این روش، استخوان مورد نیاز از بدن خود بیمار برداشت می‌شود و نواحی رایج شامل چانه، زاویه فک پایین یا حتی قسمت‌هایی از لگن هستند، این نوع پیوند به دلیل منبع انسانی و زنده‌ی آن، بیشترین سازگاری زیستی را دارد و احتمال پذیرش و ترمیم موفقیت‌آمیز در آن بالا است.

یکی از مزایای اصلی این روش، وجود سلول‌های زنده در استخوان پیوندی است که به بازسازی سریع‌تر استخوان کمک می‌کند و با این حال، نیاز به جراحی در دو ناحیه محل برداشت و محل پیوند یکی از نقاط ضعف آن به شمار می‌رود.

آلوگرافت‌ها

 در این نوع پیوند، استخوان از بدن فردی دیگر و بانک‌های بافت انسانی تهیه می‌شود و این استخوان‌ها پیش از استفاده، از نظر ایمنی، ضدعفونی و پردازش می‌شوند تا خطر انتقال بیماری یا واکنش ایمنی کاهش یابد، آلوگرافت‌ها به دلیل عدم نیاز به جراحی دوم در بدن بیمار، گزینه‌ای کم‌تهاجمی‌تر محسوب می‌شوند، با این حال به‌دلیل فقدان سلول‌های زنده، مدت زمان بیشتری برای جوش خوردن استخوان نیاز است و احتمال رشد استخوان جدید ممکن است کمی پایین‌تر از اتوگرافت باشد.

زنوگرافت‌ها

 زنوگرافت‌ها از منابع غیرانسانی همچون استخوان گاو یا سایر حیوانات، تهیه می‌شوند و این مواد نیز به‌طور کامل استریل شده و برای کاربرد انسانی آماده‌سازی می‌شوند، استخوان‌های زنوگرافت ساختاری شبیه به استخوان انسان دارند و به‌ عنوان چارچوبی برای رشد سلول‌های استخوانی جدید عمل می‌کنند، این روش خطرات برداشت استخوان از بدن بیمار را ندارد، اما بازسازی در آن معمولا به زمان بیشتری نیاز دارد و برخی پزشکان این نوع پیوند را در ترکیب با مواد دیگر استفاده می‌کنند تا نتیجه بهتری حاصل شود.

آلوپلاست‌ها

 در این روش، از مواد سنتتیک یا ترکیبات ساخته‌ شده در آزمایشگاه به‌ عنوان جایگزین استخوان استفاده می‌شود و این مواد شامل فسفات کلسیم، هیدروکسی‌آپاتیت یا ترکیبات زیست‌سازگار دیگر هستند که توانایی تحریک رشد استخوان طبیعی را دارند و پیوندهای مصنوعی هیچ‌گونه خطر انتقال بیماری ندارند و دسترسی به آن‌ها آسان است، با این حال ممکن است سرعت و کیفیت جوش‌خوردگی در مقایسه با سایر روش‌ها پایین‌تر باشد و در مواردی خاص نیاز به ترکیب با استخوان طبیعی داشته باشند.

آمادگی های قبل از پیوند استخوان دندان برای ایمپلنت دندان

• بررسی سابقه پزشکی و دندانی بیمار توسط متخصص و تهیه تصاویر رادیوگرافی یا سی‌تی اسکن برای ارزیابی وضعیت استخوان فک.

• ارائه فهرست کامل داروهای مصرفی (تجویزی، بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی) به پزشک جهت بررسی تداخلات احتمالی.

• در صورت نیاز، پزشک ممکن است مصرف برخی داروها را متوقف یا تنظیم کند تا ایمنی جراحی افزایش یابد.

• بسته به نوع بیهوشی یا بی‌حسی، ممکن است لازم باشد ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از عمل از خوردن و نوشیدن پرهیز شود.

• پیروی دقیق از توصیه‌های دندان‌پزشک برای آمادگی پیش از عمل، در موفقیت جراحی و بهبود سریع‌تر نقش کلیدی دارد.

نحوه پیوند استخوان برای ایمپلنت

فرآیند پیوند استخوان برای ایمپلنت دندانی نیازمند بررسی دقیق، برنامه‌ریزی تخصصی و اجرای مرحله‌ به‌ مرحله است و این درمان تحت نظر دندانپزشک متخصص ایمپلنت انجام می‌شود و هدف آن، فراهم‌سازی بستری مناسب برای کاشت موفق ایمپلنت است. مراحل کلی این درمان به صورت زیر است:

ارزیابی اولیه و تصویربرداری

در نخستین مرحله، بررسی دقیق وضعیت استخوان فک از طریق عکس‌برداری با اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن یا سایر ابزارهای تشخیصی انجام می‌شود و دندانپزشک با استفاده از این اطلاعات، میزان تحلیل استخوان، تراکم استخوان باقی‌مانده و ناحیه مورد نیاز برای پیوند را مشخص می‌کند، این مرحله نقش بسیار مهمی در انتخاب نوع پیوند و تکنیک مناسب دارد.

بی‌حسی یا بیهوشی

پیش از شروع جراحی، ناحیه مورد نظر با بی‌حسی موضعی یا در صورت نیاز، بیهوشی عمومی آماده می‌شود تا بیمار هیچ‌گونه درد یا ناراحتی در طول عمل احساس نکند و انتخاب نوع بی‌حسی به گستردگی عمل، محل جراحی و شرایط جسمی بیمار بستگی دارد.

آماده‌سازی محل پیوند

جراح پس از دسترسی به استخوان فک، ناحیه‌ای را که نیاز به پیوند دارد تمیز و آماده می‌کند و در صورت وجود هرگونه عفونت، التهاب یا بافت مرده، ابتدا این موارد برداشته می‌شود تا محیط مناسبی برای جذب پیوند ایجاد شود.

قرار دادن ماده پیوندی

در این مرحله، ماده پیوندی از نوع اتوگرافت، آلوگرافت، زنوگرافت یا مصنوعی با دقت در محل مورد نظر قرار می‌گیرد، در برخی موارد از غشاهای مخصوص برای پوشاندن پیوند و افزایش پایداری آن استفاده می‌شود و این غشاها مانع ورود سلول‌های ناخواسته به ناحیه پیوند شده و به بازسازی استخوان کمک می‌کنند.

بخیه و مراقبت‌های پس از جراحی

پس از قرار دادن پیوند، ناحیه جراحی بخیه زده شده و بیمار برای مدتی تحت نظر قرار می‌گیرد و بسته به نوع پیوند، مدت زمان لازم برای ترمیم استخوان و آمادگی برای ایمپلنت ممکن است بین ۳ تا ۹ ماه طول بکشد که در طول این مدت، معاینات منظم جهت بررسی روند ترمیم انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که استخوان جدید به‌ خوبی در محل جوش خورده است.

مزایای پیوند استخوان برای ایمپلنت

پیوند استخوان برای ایمپلنت دندانی یکی از مراحل کلیدی و تاثیرگذار در افزایش موفقیت و ماندگاری درمان ایمپلنت به‌شمار می‌رود، در شرایطی که استخوان فک به هر دلیل تحلیل رفته یا ضعیف شده باشد، این روش به‌عنوان پایه‌ای محکم برای کاشت ایمپلنت عمل می‌کند و برخی از مهم‌ترین مزایای این روش به شرح زیر است:

افزایش شانس موفقیت ایمپلنت

یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت بلندمدت ایمپلنت، جوش خوردن کامل پایه ایمپلنت با استخوان فک است و زمانی که تراکم استخوان کافی نباشد، احتمال لق شدن یا عدم جوش خوردن ایمپلنت بالا می‌رود، با انجام پیوند استخوان، بستر مناسب برای این پیوند ایجاد شده و شانس موفقیت درمان به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند.

بازسازی فرم طبیعی صورت و فک

تحلیل استخوان فک نه‌ تنها عملکرد دندانی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند ظاهر چهره را نیز دچار تغییر کند و کاهش ارتفاع یا حجم استخوان ممکن است منجر به فرورفتگی گونه‌ها، افتادگی لب‌ها یا ناهماهنگی فکی شود و پیوند استخوان به بازسازی فرم طبیعی فک و حفظ زیبایی چهره کمک می‌کند و به‌ویژه در نواحی جلوی فک، نقش مهمی در نتایج زیبایی درمان دارد.

امکان استفاده از ایمپلنت در نواحی غیرقابل درمان

در برخی از بیماران، تحلیل شدید استخوان یا نقص‌های ساختاری مانع از انجام ایمپلنت می‌شود و پیوند استخوان این امکان را فراهم می‌سازد که حتی در نواحی با کمبود شدید استخوان نیز ایمپلنت با موفقیت کاشته شود، این مزیت به‌ ویژه در ناحیه فک بالا که معمولا استخوان نازک‌تری دارد، اهمیت زیادی دارد.

افزایش طول عمر ایمپلنت

با فراهم‌سازی پایه‌ای مستحکم برای ایمپلنت، میزان فشار بر پایه‌ی فلزی کاهش می‌یابد و این موضوع باعث می‌شود که ایمپلنت در برابر فشارهای جویدن مقاوم‌تر شده و طول عمر بیشتری داشته باشد، به‌طور کلی پیوند استخوان نه‌ تنها زمینه کاشت ایمپلنت را فراهم می‌کند، بلکه کیفیت، پایداری و ماندگاری آن را نیز تضمین می‌نماید.

معایب پیوند استخوان برای ایمپلنت

با وجود فواید متعدد پیوند استخوان برای ایمپلنت دندانی نیز مانند هر درمان جراحی دیگری دارای معایب و محدودیت‌هایی است که آگاهی از آن‌ها برای تصمیم‌گیری آگاهانه اهمیت دارد، هرچند این مشکلات در صورت اجرای صحیح و رعایت مراقبت‌های بعد از ایمپلنت، تا حد زیادی قابل کنترل هستند، اما باید در نظر گرفته شوند:

طولانی‌تر شدن روند درمان ایمپلنت

یکی از مهم‌ترین معایب پیوند استخوان، افزایش مدت‌ زمان درمان است، پس از انجام پیوند باید چندین ماه منتظر ماند تا استخوان پیوندی به‌طور کامل با فک جوش بخورد و شرایط برای کاشت ایمپلنت فراهم شود و این تأخیر می‌تواند برای بیمارانی که به‌دنبال درمان سریع‌تر هستند، آزاردهنده باشد و برنامه‌ریزی آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد.

نیاز به جراحی دوم و دوره نقاهت بیشتر

پیوند استخوان به‌ عنوان یک جراحی مستقل، نیاز به بی‌حسی، برش بافت لثه و بخیه دارد و در برخی موارد مانند استفاده از اتوگرافت (استخوان خود بیمار)، لازم است محل برداشت نیز تحت جراحی قرار گیرد، این موضوع نه‌تنها پیچیدگی درمان را افزایش می‌دهد، بلکه دوره نقاهت بیمار را هم طولانی‌تر می‌کند و ممکن است با درد، تورم یا محدودیت‌های غذایی موقت همراه باشد.

احتمال پس زدن یا عدم موفقیت پیوند

در موارد نادر، بدن ممکن است پیوند استخوان را نپذیرد یا فرایند جوش خوردن استخوان جدید با فک به‌درستی انجام نشود، این اتفاق بیشتر در افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای، سیگاری‌ها یا کسانی که مراقبت‌های پس از عمل را رعایت نمی‌کنند دیده می‌شود و در صورت عدم موفقیت پیوند، نیاز به تکرار جراحی یا انتخاب روش درمانی جایگزین وجود دارد.

هزینه‌بر بودن درمان

پیوند استخوان یک درمان تخصصی است و به تجهیزات، مواد و مهارت بالای دندان‌پزشک نیاز دارد و بسته به نوع پیوند، محل برداشت، استفاده از غشا یا سایر تکنیک‌های جانبی، هزینه این درمان افزایش پیدا می‌کند و همچنین با توجه به اینکه در بیشتر موارد پیوند استخوان تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد، هزینه‌ی کلی درمان ایمپلنت برای بیمار بیشتر خواهد شد.

مراقبت های بعد از پیوند استخوان در ایمپلنت دندان

پیوند استخوان برای ایمپلنت دندان یک فرآیند جراحی حساس است که نیاز به مراقبت‌های ویژه پس از عمل دارد و رعایت دقیق دستورالعمل‌های مراقبتی به بهبود سریع‌تر و کاهش خطرات و عوارض جانبی کمک کند.

• برای کاهش درد، دندانپزشک داروهای مسکن تجویز می‌کندکه مصرف این داروها باید طبق دستور پزشک انجام شود.
• استفاده از کمپرس سرد در 24 ساعت اول نیز می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند.
• مسواک زدن و استفاده از نخ دندان باید با احتیاط و طبق توصیه پزشک انجام شود، استفاده از دهان‌شویه‌های تجویز شده توسط دندانپزشک نیز مفید است.
• در چند روز اول پس از جراحی، باید از انجام فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید.
• استراحت کافی و اجتناب از خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین
• در روزهای اولیه پس از جراحی، باید از مصرف غذاهای سخت و جویدنی خودداری کرده و به مصرف غذاهای نرم و مایعات بپردازید.
• نوشیدن آب کافی و پرهیز از نوشیدنی‌های الکلی و مواد تحریک‌کننده نیز توصیه می‌شود.
• توصیه می‌شود که حداقل تا چند هفته پس از جراحی از مصرف دخانیات خودداری کنید.
• مراجعه منظم به دندانپزشک برای پیگیری وضعیت بهبودی بسیار مهم است.
• داروهای تجویز شده توسط دندانپزشک، مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدالتهاب‌ها، باید به دقت و طبق دستور مصرف شوند.
• تا زمان بهبود کامل ناحیه جراحی، باید از اعمال فشار مستقیم بر ناحیه پیوند استخوان مانند جویدن غذاهای سخت و لمس ناحیه جراحی خودداری کنید.

سوالات متداول

در نهایت…

پیوند استخوان برای ایمپلنت دندانی یک روش مؤثر در دندان‌پزشکی است که در مواقعی که استخوان فک به دلایل مختلف تحلیل رفته باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد و این فرآیند با فراهم آوردن پایه‌ای مستحکم برای کاشت ایمپلنت، شانس موفقیت درمان را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

اگرچه این درمان مزایای زیادی از جمله افزایش شانس موفقیت ایمپلنت، بازسازی فرم طبیعی فک و طول عمر بیشتر ایمپلنت دارد، اما معایبی همچون طولانی‌تر شدن روند درمان، هزینه‌های بالاتر و احتمال عدم پذیرش پیوند نیز ممکن است در بر داشته باشد که باید به‌دقت در نظر گرفته شوند.